شرایط و موانع حضانت فرزند؛ و نکات قانونی آن
حضانت فرزند قبل از طلاق زن و شوهر بر عهده هر دو آن ها خواهد بود، مگر اینکه یکی از زن یا شوهر فوت کند و یا از قبول مسئولیت شانه خالی کند. در این مدت هیچ کدام از والدین که حضانت فرزند به آن واگذار شده است، نمی‌توانند مسئولیت های خود را در قبال فرزند ترک کنند.
حق حضانت فرزند به معنای نگهداری و تربیت فرزند به صورت مادی و معنوی است که شامل هر اقدامی که لازمه ادامه حیات و پرورش روح و جسم او باشد میشود. حضانت حقی است که قانون به منظور نگهداری و تربیت کودکان، به پدر و مادر اعطا کرده است. در حضانت علاوه بر تامین سلامت جسمی کودک، مراقبت روحی و اخلاقی و تربیتی او نیز باید در نظر گرفته شود زیرا شخصیت افراد در دوران کودکی شکل میگیرد. در مجله دلتا قوانین راجع به حضانت و سرپرستی کودک و شرایط و موانعی که موجب سلب حضانت از والدین میشود بررسی شده است.
سن حضانت کودک
حضانت فرزند قبل از طلاق زن و شوهر بر عهده هر دو آن ها خواهد بود، مگر اینکه یکی از زن یا شوهر فوت کند و یا از قبول مسئولیت شانه خالی کند. بر طبق قانون، برای دختران ۹ سالگی و برای پسران ۱۵ سالگی به عنوان سن حضانت در نظر گرفته شده است. در این مدت هیچ کدام از والدین که حضانت فرزند به آن واگذار شده است، نمی‌توانند مسئولیت های خود را در قبال فرزند ترک کنند. به طور کلی حضانت فرزندان بر عهده پدر و مادر خواهد بود. مگر در شرایط خاصی که صلاحیت یکی از آن ها و یا هر دو برای حضانت فرزند به طور قانونی تائید نشود. مادر در نگهداری کودک (دختر یا پسر) تا سن هفت سالگی نسبت به پدر اولویت دارد و علت آن هم این است که در این سن کودک بیشتر به مادر وابسته بوده و مادر بهتر میتواند از او نگهداری کند. اما پس از ۷ سالگی، حضانت قانوناً با پدر است تا به نگهداری و تربیت کودک بپردازد.
در خصوص مدت حضانت قانون مدنی در ماده ۱۱۶۹ مقرر نموده است:
«برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین (پدر و مادر) او جدا از یکدیگر زندگی میکنند، مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است و مطابق تبصره ماده ۱۱۶۹، بعد از هفت سالگی در صورت حدوث اختلاف (اختلاف نظر در مورد سرپرستی کودک)، حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه میباشد.»
حق حضانت فرزند در زمان طلاق و فوت والدین
حضانت کودک حق قانونی پدر و مادر است و تا زمانی که صلاحیت قانونی و شرعی دارند، هیچ کسی نمیتواند حضانت را از آن ها سلب کند و یا ادعایی را در این خصوص داشته باشد مگر در زمان بروز طلاق یا فوت والدین و امثال آن.
ب. طلاق و جدایی زن و شوهر؛
اگر زن و شوهر طلاق گرفته باشند و یا طلاقی صورت نگرفته منتها به دلیل اختلافات، جدا از یکدیگر زندگی میکنند، حق حضانت آن ها از بین نمیرود و مادر تا ۷ سالگی کودک، طبق قانون مسئولیت و حق حضانت را بر عهده دارد و اگر کودک نزد پدر یا خانواده پدری باشد زن میتواند از طریق دادگاه کودک را در اختیار بگیرد.
الف. فوت والدین؛
در صورت فوت یکی از والدین، حضانت بر عهده دیگری است. ولی در صورت فوت هر دو آن ها، حضانت با جد پدری است و در صورت نبودن جد پدری، اگر قبلا کسی توسط پدر یا جد پدری به عنوان وصی بعد از فوت تعیین شده باشد، مسئولیت حضانت بر عهده وصی است که البته وصی میتواند برای حضانت درخواست اجرت کند که از دارایی های کودک به او پرداخت میشود. در شرایطی که وصی وجود نداشته باشد و یا اینکه پدر و مادر در دسترس نباشند، قیم یا امینی از سوی دادگاه یا اداره سرپرستی پیشنهاد میشود و در صورت دارا بودن صلاحیت تعیین و منصوب میشود.
موانعی که موجب سلب حق حضانت فرزند میشود
اگر مادر در مدتی که حضانت طفل با اوست مبتلا به جنون شود یا به فرد دیگری بعد از طلاق شوهر کند، لازم به ذکر است که ازدواج مجدد مادر به تنهایی موجب سلب حضانت از وی نیست و در صورتی که سلامت روحی یا جسمی کودک مورد تردید باشد از وی سلب حضانت میشود. به طور مثال شوهر مادر کودک را آزار بدهد. از این رو حضانت از مادر سلب میشود و در این حالت حضانت کودک هر چند قبل از ۷ سالگی باشد با پدر خواهد بود. باید در نظر داشت که جنون پدر نیز موجب سقوط حضانت وی خواهد شد.
مصادیق انحطاط اخلاقی و عدم مواظبت عبارتند از:
- فساد اخلاقی و فحشاء
- اعتیاد به الکل و مواد مخدر
- تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف
- بیماری روانی با تشخیص پزشکی قانونی
- وادار کردن کودک به فحشاء و تکدی گری
همچنین بخوانید:
تفاوت حضانت و قیمومیت و دریافت مجوز قیمومیت
حضانت فرزند بعد از ازدواج مجدد مادر
استعلام های ضروری برای ثبت سند ؛ چرا و چگونه؟