چرا ارث زنان نصف مردان است؟

قانون ارث، موضوعی مالی و اقتصادی است که بر پایه عدالت اجتماعی بنیان نهاده شده و در آن مسئولیت‌های اجتماعی و خانوادگی هر یک از زن و مرد رعایت شده است.

احکام ارث بردن زن و مرد براساس جنسیت مرد یا زن بودن وضع نشده است. بلکه براساس مسئولیت مالی و موقعیتی است که این دو در خانوار دارند. در این مطلب از مجله دلتا به موضوع میزان ارث زن و مرد می‌پردازیم.

ارث زنان

در بحث ارث زنان سه فرض مطرح است که معمولا یک فرض آن ذکر می‌شود و از دو فرض دیگر غفلت می‌شود:

• گاهی زن و مرد همتا و مساوی ارث می‌برند. مانند زمانی‌که فرد فوت شده پدر و مادر داشته باشد که هر کدام به طور یک‌سان یک ششم ارث می‌برند و سهم پدر به عنوان مرد بودن بیش از سهم مادر نیست.
• در برخی موارد زن کم‌تر از مرد ارث می‌برد. مانند دختر که کم‌تر از پسر ارث می‌برد.
• گاهی سهم زن بیش از سهم مرد است، مانند موردی که فرد فوت شده غیر از پدر و دختر، وارث دیگری نداشته باشد که در این جا پدر یک ششم می‌برد و دختر بیش از آن ارث می‌برد.
• هم‌چنین موردی‌که میت دارای نوه باشد و فرزندان او در زمان حیات وی مرده باشند. در این‌جا نوه پسری سهم پسر و نوه دختری سهم دختر را می‌برد. یعنی اگر نوه پسری دختر باشد و نوه دختری پسر باشد، دختر دو برابر پسر ارث می‌برد.

بنابراین، سوال را به‌صورت کلی نمی‌توان طرح کرد که چرا ارث زن نصف مرد است. زیرا در مواردی ارث بردن زن و مرد مساوی و در موارد دیگر ارث زن از مرد بیش‌تر است و فقط در برخی از موارد است که ارث زن از مرد کم‌تر است.

چرا ارث زن نصف مرد است؟

نصف شدن ارث زن نسبت به مردان در برخی موارد با توجه به مسولیت‌های اقتصادی در خانواده و جامعه مانند دادن نفقه و مهر و دیه عاقله و شرکت در جهاد و پرداخت حقوق واجب اجتماعی که بر عهده مردان نهاده شده تنظیم شده است. دین اسلام برای ایجاد تعادل میان مسئولیت و حق، این احکام را وضع نموده است.

پیشنهاد مطالعه: برای آشنایی با نکات حقوقی بیشتر مطلب هشدار، با این پیامک حسابتان خالی می‌شود! را مطالعه کنید.

چه اشخاصی باعث می‌شوند شما ارث نبرید؟

از آن‌جا که در زمینه ارث، مواردی برای رسیدن وراث به ارث وجود دارد، مواردی نیز برای منع شدن وراث از ارث موجود است. که به این موانع حاجب می‌گویند.

حجب یکی از موانع ارث است و انواع مختلفی دارد. در این مطلب از مجله دلتا می‌خواهیم به موضوع اشخاصی که مانع ارث می شوند بپردازیم.

اقسام حجب

به‌طور کلی اقسام حجب را می‌توان به دو نوع حجب حرمانی و حجب نقصانی تقسیم کرد.

حجب حرمانی:

در واقع در حجب حرمانی هر شخصی که ارتباط نزدیک‌تری با میت داشته باشد مانع از ارث بردن شخصی که ارتباط دورتری با میت دارد می‌شود.

یعنی وارثانی که در درجه اول قراردارند و شامل پدر، مادر، فرزند و همسر می‌شوند، مانع از ارث بردن طبقات پایین‌تر که شامل خواهر و برادر و خاله و عمو و… هستند، می‌شوند.

برای مثال حذف شدن برادرزاده از لیست وراث به دلیل وجود خواهر و برادر متوفی است.

حجب نقصانی:

در تعریفی ساده‌ درمورد حجب نقصانی می‌توان گفت که در واقع به دلیل وجود یک شخص در میان ورثه اشخاص دیگر از مرتبه‌ای بالاتر که حق خوبی در ارث دارند، به مرتبه‌ای پایین‌تر که حقشان کمتر می‌شود تنزل پیدا می‌کنند.

برای مثال می‌توان گفت که پدر و مادر میت در حالت خوب و بالا از میت ارث خواهند برد ولی اگر میت فرزندی داشته باشد، فرزند او باعث می‌شود تا پدر و مادر میت کمتر از حالت عرف ارث ببرند.

اشخاصی که مانع ارث بردن می شوند

محجوبین یا همان افرادی که از ارث یا به‌طور کلی یا به‌طور جزئی منع می‌شوند بر دو دسته هستند:

محجوبین دسته اول

این دسته شامل افرادی می‌شود که ممکن است به‌طور کلی به دلایلی مثل جزو طبقه‌های فرعی بودن، داشتن نسبت دور باحاجب و… از ارث بردن به‌طور کامل منع و محروم شوند.

محجوبین دسته دوم

این گروه معمولا به‌طور جزئی از ارث بهره می‌برند و منع شدن آن‌ها به‌طور کلی با درصد بسیار کمی صورت می‌گیرد که شامل پدر و مادر،فرزند، زن و شوهر می‌شوند.

حجب از رد

اگر بعد از تقسیم کردن اموال بین وارثان مقداری از اموال اضافه آمد، در این صورت این مقدار از اموال که اضافه آمده است حتما باید بین وارثان که تعیین شده است تقسیم شود، مگر اینکه وراث برای زمانی که اموال اضافه آمد مانع داشته باشند که در این صورت ارث به آن‌ها تعلق نمی‌گیرد.

برای مثال زن بیش از یک چهارم مال را مطلقا نمی‌تواند به ارث ببرد.

شوهر بیش از یک دوم را درصورت وجود وراث نسبی دیگر نمی‌تواند به ارث ببرد.

مادر نمی‌تواند بیش‌تر از یک ششم مال را به ارث ببرد. در برخی موارد هم از حجب رد محروم می‌شود، البته درصورتی که حاجب داشته باشد.

پیشنهاد مطالعه:  برای آشنایی با نکات حقوقی بیشتر مطلب زنانی که مهریه آن‌ها نصف می‌شود مطالعه کنید.

آیا می‌توان سهم‌الارث برخی وراث را کم یا زیاد کرد؟

موضوع ارث و میراث از جمله مباحث حقوقی مهم است که تقریبا همه افراد در طول زندگی خود با آن مواجه می‌شوند.

ارث طبق مواد ۸۶۲ و ۸۶۳ قانون مدنی به معنی مال یا حقی است که پس از مرگ شخص، به بازماندگانش می‌رسد. در این زمان وراث با گرفتن گواهی انحصار وراثت، می‌توانند ماترک (اموال و دارایی‌های به‌جامانده از فرد فوت شده) را طبق اصول مربوط به تقسیم ارث بین خود تقسیم کنند. در این مطلب از مجله دلتا به موضوع امکان تغییر دادن سهم وراث می‌پردازیم.

شرایط ارث

شرط اول ارث بردن، زنده بودن وارث در زمان مرگ مورث (فرد فوت شده) است. به‌عنوان مثال اگر علی فرزندی به نام سهیلا داشته باشد، سهیلا در صورتی از پدر خود ارث می‌برد که در زمان مرگ او زنده باشد. در واقع مرده از زنده ارث نمی‌برد. توجه داشته باشید زنده بودن وارث در زمان مرگ مورث اهمیت دارد نه در زمان تقسیم ارث.

حال اگر دو شخص که بین آن‌ها توارث (ارث بردن) برقرار است فوت کنند و مشخص نباشد چه کسی زودتر فوت کرده و چه کسی دیرتر، تکلیف چیست؟ مثلا اگر علی و سهیلا هر دو فوت کنند و معلوم نباشد علی زودتر فوت کرده یا سهیلا، کدام یک از دیگری ارث می‌برد؟

قانون مدنی برای حل تعارض مذکور می‌گوید، هیچ‌یک از دیگری ارث نمی‌برد. یعنی نه علی از دخترش ارث می‌برد و نه سهیلا از پدر ارث می‌برد. در این شرایط فقط در یک صورت ممکن است از هم ارث ببرند و آن زمانی است که هر دو در یک حادثه غرق شوند یا در یک حادثه مانند ریزش آوار (هَدم) جان خود را از دست دهند.

شرط دوم برای ارث بردن، نبود موانع ارث است. یعنی وارث باید خالی از موانع ارث باشد. حال منظور از موانع ارث چیست؟

موانع ارث

• قتل: اگر وارثی به عمد مورث خود را بکشد، نمی‌تواند از او ارث ببرد.
• کفر: کافر از مسلمان ارث نمی‌برد اما مسلمان از کافر ارث می‌برد.
• لعان: لعان زمانی محقق می‌شود که مردی به همسر خود نسبت زنا دهد یا بچه‌ای را که همسرش به دنیا آورده انکار کند.
• ولدالزنا بودن: طفل ناشی از رابطه نامشروع، از پدر و مادر خود ارث نمی‌برد. پدر و مادر نیز از او ارث نمی‌برند. اگر به مطالبی پیرامون رابطه نامشروع علاقه دارید به مطلب رابطه نامشروع تلفنی مجازاتی سنگین دارد مراجعه کنید.

آیا می‌توان سهم برخی وراث را کم یا زیاد کرد؟

مورث (فرد فوت شده) نمی‌تواند در میزان سهم وراث دخالتی نماید. مثلا نمی‌تواند بگوید همسرم به جای یک هشتم، دو سوم اموال را ارث ببرد. در واقع ترکه (اموال به‌جامانده از فرد فوت شده) مطابق قانون تقسیم می‌شود. مورث تنها از دو طریق می‌تواند در این موضوع تاثیر بگذارد:

• در زمان حیات خود نسبت به اموال خود تصمیم‌گیری نماید. یکی از رایج‌ترین این اقدامات، صلح عمری است.
• در خصوص اموال خود وصیت نماید. البته این وصیت تا یک سوم اموال صحیح و قابل اجرا است.

پیشنهاد مطالعه : برای آشنایی بیشتر با نکات حقوقی مطلب، شوهر چه قدر از زن خود ارث می‌برد؟ را مطالعه کنید.

شوهر چه قدر از زن خود ارث می‌برد؟

میزان سهم‌الارث هریک از وراث، با توجه به شرع، در قانون مدنی بیان شده است. سهم‌الارث هریک از وراث، بسته به اینکه در کدام یک از طبقات و درجات ارث قرار دارند، متفاوت است.

ارث، عبارت است از تمام دارایی‌های یک فرد، اعم از طلب‌ها، بدهی‌ها، کلیه اموال منقول و غیر منقول که پس از فوت، از وی به جا می‌ماند. قانون مدنی، در ماده ۸۶۱خود، موجبات ارث را سبب و نسب دانسته است. رابطه سببی، مانند رابطه زوجیت است که به واسطه عقد نکاح، میان طرفین ایجاد می‌شود.  رابطه نسبی، رابطه خونی، نظیر رابطه مادر و فرزندی، رابطه پدر و فرزندی و سایر موارد است. در این مطلب از مجله دلتا به موضوع میزان ارث شوهر از زن می‌پردازیم.

سهم مرد از ارث زن در صورت داشتن فرزند

به موجب قانون مدنی، زوجین از یکدیگر ارث می‌برند، مگر اینکه موانع ارث، نظیر کفر، لعان، قتل و سایر موار مندرج در قانون وجود داشته باشد.

بر اساس ماده ۹۴۰قانون مدنی، درصورتی‌که ازدواج دائمی باشد و نکاح در زمان مرگ برقرار باشد، زوجین از یکدیگر ارث خواهند برد. سهم مرد از ارث زن، در صورت داشتن فرزند از سوی زن، دائمی بودن ازدواج برابر است با یک چهارم ترکه زن. این میزان که در ماده ۹۱۳قانون مدنی، بیان شده است، برگرفته از شرع مقدس است.

بر اساس قانون مدنی، میزان سهم‌الارث زن از شوهر، درصورتی‌که شوهر فوت شده او، فرزندی داشته باشد یک هشتم از قیمت اموال غیر منقول و یک هشتم از کلیه اموال منقول است. در صورت تعدد همسران، یعنی درصورتی‌که متوفی، چندین همسر داشته باشد، این میزان باید به تساوی، میان آنان تقسیم گردد. اگر به مباحث ارث علاقه دارید به مطلب فقط در این شرایط خواهر و برادر ارث می‌برند مراجعه کنید.

سهم مرد از ارث زن در صورت نداشتن فرزند

سهم مرد از ارث زن، در صورت نداشتن فرزند از سوی زن در نکاح دایم، برابر با یک دوم کل ترکه زن است. یعنی، میزان سهم‌الارث شوهر از زن، نیمی از دارایی‌های همسر فوت شده او خواهد بود. مابقی ترکه، بنا بر سهم مشخص شده در قانون مدنی، میان مابقی وراث، تقسیم خواهد شد.

قانون مدنی، در خصوص سهم‌الارث زن، در صورت نبود فرزند از طرف شوهر نیز تعیین تکلیف نموده است. بر اساس قانون مدنی، میزان سهم‌الارث زن از شوهر متوفی خود، درصورتی‌که مرد، هیچ فرزندی نداشته باشد، یک چهارم از قیمت اموال غیر منقول و یک چهارم از کلیه اموال منقول است.

پیشنهاد مطالعه : برای آشنایی بیشتر با نکات حقوقی مطلب، شرایط ارث بردن پدر از فرزند را مطالعه کنید.

شرایط ارث بردن پدر از فرزند

به جرات می‌توان گفت که مهم‌ترین مساله مطرح شده پس از فوت یک شخص، بحث سهم‌الارث و نحوه تقسیم ارث میان وراث وی بوده که اتفاقا حجم زیادی از پرونده‌های مطرح شده در دستگاه قضایی به اختلافات مربوط به تقسیم ترکه اختصاص دارد.

گاهی یک فرد، پیش از والدین خود فوت می‌کند، دراین‌صورت پدر و مادر از وی ارث خواهند برد. در چنین حالتی این سوال مطرح می‌شود که سهم‌الارث پدر متوفی به چه میزان است؟ همچنین وجود و عدم وجود کدام یک از خویشاوندان متوفی، میزان سهم‌الارث پدر را تحت تاثیر قرار خواهد داد؟ در این نوشتار از مجله‌دلتا به ارث بردن پدر از فرزند می‌پردازیم.

 سهم‌الارث پدر در فرض وجود فرزند و نبود مادر

 سهم‌الارث پدر در حالت وجود یک دختر

فرض سهم‌الارث پدر در حالت وجود یک دختر در ماده ۹۰۸ قانون مدنی بیان شده است. « هرگاه پدر یا مادر متوفی یا هر دو ابوین او موجود باشند با یک دختر، فرض هر یک از پدر و مادر یک ششم ترکه و فرض دختر نصف آن خواهد بود. مابقی باید بین تمام وراث به نسبت فرض آن‌ها تقسیم شود. »

بنابراین، اگر فردی فوت کند و وراث او پدر و یک دختر او باشد، سهم‌الاررث پدر یک ششم ترکه بوده و یک دوم ترکه نیز سهم‌الارث دختر وی خواهد بود. اکنون، اگر یک ششم و یک دوم را جمع کنیم، حاصل چهار ششم می‌شود. یعنی دو ششم از ترکه باقی می‌ماند. این باقی مانده ترکه میان پدر و دختر به نسبت سهم‌الارث آن‌ها تقسیم می‌گردد. بنابراین سهم‌الارث پدر به نسبت یک ششم افزایش خواهد یافت.

سهم‌الارث پدر در حالت وجود فرزند پسر

اگر فردی فوت شود و علاوه بر پدر وی، دارای یک یا چند فرزند پسر یا چند فرزند پسر و دختر نیز باشد، در این حالت، یک ششم ترکه ارث پدر بوده و بقیه ترکه سهم‌الارث فرزندان می‌شود. اگر به مطلب مرتبط با ارث علاقه دارید مطلب فقط در این شرایط خواهر و برادر ارث می‌برند را مطالعه کنید.

بنابراین در این حالت، سهم‌الارث پدر همان یک ششم خواهد بود. اکنون اگر تمام فرزندان پسر باشند، سهم‌الارث آن‌ها به تساوی میان آن‌ها تقسیم می‌شود. اگر فرزندان پسر و دختر با هم باشند، سهم فرزند پسر دو برابر فرزند دختر خواهد بود.

پیشنهاد مطالعه : برای آشنایی بیشتر با نکات حقوقی مطلب، اثبات رابطه نامشروع از طریق اینستاگرام و واتساپ  را مطالعه کنید.