کدام اموال از مالیات بر ارث معاف هستند؟

برای آن‌که بتوانیم اموال متوفی را تقسیم کنیم و گواهی انحصار وراثت بگیریم ابتدا باید مالیات بر ارث را پرداخت نماییم و با در دست داشتن برگه مالیاتی شروع به اقدامات مربوط به گواهی انحصار وراثت نماییم.

مالیات بر ارث مالیاتی است که از وراث متوفی نسبت به سهم‌الارث آن‌ها و با توجه به نرخی که برای هر طبقه از وراث معین شده است، وصول می‌شود. در این مطلب از مجله دلتا به موضوع اموال معاف از مالیات می‌پردازیم.

میزان مالیات چقدر است؟

براساس قوانین جدید مهم‌ترین عامل تاثیرگذار در تعیین میزان این نوع مالیات، طبقه‌ای است که فرد وارث در آن قرار دارد. سه طبقه مورد نظر به‌صورت زیر هستند:

طبقه اول: پدر، مادر، زن، شوهر، اولاد و اولاد اولاد

طبقه دوم: اجداد، برادر، خواهر و اولاد آن‌ها

طبقه سوم: عمو، عمه، دایی، خاله و اولاد آن‌ها

براساس ماده ۱۷ قانون مالیات‌های مستقیم سال ۱۳۹۵، طبق این ماده ابتدا اموال باقی مانده فرد فوت شده دسته‌بندی خواهد شد و سپس براساس گروه و دسته مربوطه به آن مالیات تعلق خواهد گرفت.

کم‌ترین درصد مالیات بر ارث متعلق به طبقه اول بوده و درصد این مالیات برای این طبقه به‌صورت زیر خواهد بود. این درصد برای طبقات بعدی به ترتیب دو و چهار برابر می‌شود.

• وسایل نقلیه موتوری هوایی، زمینی و دریایی (۲ درصد)
• حق‌الامتیاز و سایر حقوق مالی (۱۰ درصد)
• املاک و حق واگذاری محل ۱.۵ برابر نرخ‌های ماده ۵۹
• سپرده بانکی، انواع اوراق بهادار و سود متعلق به آن‌ها (۳ درصد)
• سهام، سهم‌الشرکه و حق تقدم آن‌ها ۱.۵ برابر نرخ‌های ماده ۱۴۳
• اموال متوفای ایرانی خارج از کشور (۱۰ درصد)

برخی اموال معاف از مالیات بر ارث

• وجوه بازنشستگی، وظیفه و پس‌انداز خدمت و مزایای پایان خدمت، مطالبات مربوط به خسارت اخراج، بازخرید خدمت و مرخصی استحقاقی استفاده نشده
• اثاثیه منزل متوفی
• وجوه پرداختی توسط موسسات بیمه مانند بیمه عمر، خسارت فوت، دیه
• اموال سازمان‌های دولتی و وزارتخانه‌هایی که بودجه آن‌ها متعلق به دولت است.
• اموال شهرداری‌ها
• اموالی که مالک خاص ندارند یا بلاعوض در اختیار افراد مذکور در بند ۴ قرار می‌گیرد.

پیشنهاد مطالعه: برای آشنایی با نکات حقوقی نحوه شکایت از صاحبخانه توسط مستاجر را مطالعه کنید.

فواید صلح عمری برای تقسیم ارث

صلح عمری قراردادی‌ است که بسیار می­‌تواند منعطف باشد و مسائل متعددی را در خود جای دهد که طبق توافق اشخاص متفاوت است.

صلح به هر توافقی می­‌گویند که در ذیل عقود دیگر مانند بیع، اجاره، تقسیم ارث و غیره نباشد. صلح عمری، صلحی‌ است که به طول عمر شخص مربوط است. به این شکل که در طول حیات او، مالکیت دارایی‌های مورد صلح برای اوست و می‌­تواند از آن بهره­‌مند شود. پس از فوت فرد، اموال به شخصی که برای او صلح شده است، می‌­رسد. در این مطلب از مجله دلتا قصد داریم به موضوع فواید صلح عمری بپردازیم.

فواید صلح عمری

صلح عمری، به غیر از این که امکان تقسیم اموال را پیش از مرگ به افراد می‌­دهد. فواید دیگری نیز دارد که پیرامون آن‌­ها توضیح می‌­دهیم:

• نخست این‌که با صلح عمر‌ی می­‌توان مالی را به شخص دیگری منتقل کرد اما منافع آن را حفظ کرد. به این‌صورت‌که مال‌الصلح به نام شخص دیگر در می‌­آید اما منافع آن و حق استفاده از آن تا پابان عمر نزد صاحبش (مصالح) باقی می‌­ماند.
• کسی که با دیگری بر سر اموالش صلح می‌­کند، می­‌تواند تا پایان عمرش یا تا موعد معلوم، صلح خود را پس بگیرد و قرارداد صلح را باطل کند.
• برخلاف گفته­‌های کلامی و حتی وصیت‌نامه که پس از مرگ شخص، درباره­ صحت و اصالت آن بسیار شک می­‌شود و موجب دردسرها و درگیری بین وراث می­‌گردد، صلح عمری دارای سندی رسمی است که در دفاتر ثبت اسناد ثبت شده است.
• در بسیاری از موارد دیده شده است که فرزندی زودتر از والدین خود فوت می‌­کند و به همین دلیل قانونا فرزندان او  از پدربزرگ خود ارث نخواهند برد. اما با وجود قرارداد صلح عمری، با مرگ متصالح، منافع قرارداد به وراث او منتقل می­‌شود. در نتیجه چنانچه والدی مالی را به نام فرزندش صلح عمری کند، با مرگ فرزند، برخلاف روند تقسیم ارث، مال به نوه‌های او خواهد رسید.
• با صلح عمری به هیچ وجه تا پیش از زمان فوت مصالح، مال‌الصلح جزو اموال متصالح محسوب نمی­‌شود و به هیچ وجه اجازه­­ استفاده از آن را ندارد و حتی هیچ مرجع قانونی­ نمی­‌تواند آن را توقیف نماید.

هزینه‌­های تنظیم سند صلح عمری

صلح عمری نیز مانند هرگونه سند دیگری، مدارکی خاص لازم دارد که باید تهیه شود و هم‌چنین هزینه صلح عمری قیمت‌های متفاوتی را در برمی‌گیرد. هزینه صلح عمری بسته به اموال و املاکی که منتقل می‌شود متفاوت است.

مالیات بر صلح عمری

صلح عمری در زمان انتقال منافع از مصالح به متصالح یعنی پس از فوت مصالح، دارای مالیاتی است که در ماده ۱۲۲ قانون مالیات­‌های مستقیم به آن اشاره شده است. مالیات­‌های صلح عمری عبارتند از:

• پنج درصد از ارزش ملک به عنوان مالیات برای نقل و انتقال قطعی ملک
• دو درصد از ارزش مال به عنوان انتقال حق واگذاری

چنانچه برای مال‌الصلح در صلح‌­نامه ارزشی مشخص نشده باشد، بنا به ارزش روز اموال متشابه آن توسط کارشناسی، قیمتی برای آن تعیین می­‌گردد که مالیات­‌ها بر اساس آن اخذ خواهد شد.

پیشنهاد مطالعه: برای آشنایی با نکات حقوقی بیشتر مطلب افراد هرگز نمی‌توانند تمام اموال خود را وصیت کنند را مطالعه کنید.

چه کسانی از سهم‌الارث متوفی ارث می‌برند؟

در عالم حقوق اصل بر آن است که اموال هیچ‌کس را نمی‌توان بدون رضایت وی به دیگری داد، مگر این‌که در موارد خاصی قانون این اجازه را داده باشد.

از جمله مواردی که فرد، چه راضی باشد چه راضی نباشد، اموالش به دیگران می‌رسد مربوط به ارث است که در قانون و شریعت اسلام احکام ویژه‌ای دارد. بنابراین، هیچ شخصی نمی‌تواند قبل از فوت خود، یکی از وارثین یا همه‌ آن‌ها را از ارث محروم کند. در این مطلب از مجله دلتا به موضوع تقسیم ارث متوفی می‌پردازیم.

چه کسانی از متوفی ارث می‌برند؟

همان‌طور که می‌دانیم ارث متعلق به خویشاوندان نسبی متوفی است. یعنی کسانی که با متوفی رابطه‌ خونی دارند و تنها کسی که از این قاعده مستثنی است، همسر متوفی است که در هر صورت از وی ارث خواهد برد.

خویشاوندان نبی هر فرد مطابق یک قاعده‌ کلی در قانون به سه طبقه تقسیم می‌شوند. که این سه طبقه، به ترتیب نزدیک‌تر بودن به فرد متوفی مرتب شده‌اند. این طبقات مطابق ماده ۸۶۲ قانون مدنی عبارت‌اند از:

•  پدر، مادر، فرزندان ( نوه‌های فرد، در جایی که همه‌ فرزندان وی فوت کرده باشند)
• پدربزرگ، مادربزرگ، برادران و خواهران (و فرزندان برادران یا خواهران در جایی که خود برادران یا خواهران وی همگی فوت کرده باشند)
• عموها، عمه‌ها، دایی‌ها، خاله‌ها (و فرزندان آن‌ها در جایی که فرد، همه‌ افراد نام برده در طبقه‌های قبل را از دست داده باشد)

به این دو نکته در تقسیم ارث توجه داشته باشید:

اولا اگر حتی یک نفر از طبقه‌ اول وجود داشته باشد، هیچ ارثی به طبقات دیگر نمی‌رسد. هم‌چنین، اگر وارثی در طبقه یک وجود نداشت، باید به سراغ طبقه‌ دوم برویم و تنها در صورتی‌که هیچ وارثی در طبقه‌ اول و دوم پیدا نشود، نوبت به وراث طبقه‌ سوم می‌رسد.

ثانیا همسر متوفی، همیشه در کنار خویشاوندان نسبی وی (طبقات سه‌گانه‌ ذکرشده) ارث خواهد برد و حتی در مواردی که هیچ فردی از خویشاوندان طبقات سه‌گانه‌ متوفی زنده نباشد، می‌تواند در برخی از موارد، تمام ارث را مالک شود.

پیشنهاد مطالعه: برای آشنایی با نکات حقوقی در این شرایط زن می‌تواند جدا از شوهرش زندگی کند مطالعه کنید.

در این شرایط زن و شوهر هرگز از یکدیگر ارث نمی‌برند

ارث بردن زن و شوهر از یکدیگر شرایطی دارد که در صورت فراهم نبودن این شرایط زوجین از یکدیگر ارث نمی‌برند.

مطابق قانون مدنی در صورت فراهم بودن شرایط هر یک از زوجین در صورت فوت دیگری به میزان سهم خود از ترکه ارث می‌برد. در این مطلب از مجله دلتا به موضوع موانع ارث زوجین می‌پردازیم.

شرایط ارث بردن زن و شوهر از یکدیگر

•  نکاح بین زوجین دائمی باشد: به موجب ماده ۹۴۰ قانون مدنی زوجینی که زوجیت آن‌ها دائمی بوده باشد از یکدیگر ارث می‌برند. بنابراین، چنانچه نکاح موقت باشد هیچ یک از زوجین از یکدیگر ارث نمی‌برند. حتی اگر بین خودشان شرط ارث بردن از یکدیگر را قرار داده باشند نیز این شرط باطل است و هیچ اثری ندارد.
• فوت در مدت زوجیت واقع شده باشد: به موجب ماده ۸۶۴ قانون مدنی فوت باید در زمان زوجیت واقع گردد تا هر یک از زوجین از دیگری ارث ببرد. بنابراین، چنانچه یکی از زوجین پس از تحقق طلاق فوت کند، دیگری از او ارث نمی‌برد.

البته قاعده بالا دو استثناء دارد که عبارتند از:

• فوت در مدت عده رجعی: به موجب ماده ۹۴۳ قانون مدنی اگر شوهر زن خود را به طلاق رجعی مطلقه نماید. سپس هر یک از آن‌ها قبل از انقضاء عده بمیرد دیگری از او ارث می‌برد. زیرا در ایام عده رجعیه هنوز در حکم زن و شوهر هستند و رابطه زناشویی به‌طور کامل قطع نشده است. اگر شوهر در ایام عده رجوع کند عقد ازدواج به قوت خود باقی است. اما اگر فوت یکی از آن‌ها بعد از انقضاء عده باشد یا اینکه طلاق بائن باشد از یکدیگر ارث نمی‌برند.
• طلاق در مدت بیماری متصل به موت: به موجب ماده ۹۴۴ قانون مدنی اگر شوهر در حال بیماری زن خود را طلاق دهد و در ظرف یک سال از تاریخ طلاق به سبب همان بیماری فوت کند زوجه از وی ارث می‌برد اگرچه طلاق بائن باشد مشروط بر اینکه زن شوهر نکرده باشد.

موانع ارث زوجین

همان‌طور که در بخش اول اشاره شد در نکاح موقت زوجین از یکدیگر ارث نمی‌برند پس نکاح موقت از موانع ارث است. علاوه بر این، موارد دیگری نیز وجود دارد که این موارد به شرح ذیل است:

• در صورتی که هر یک از زوجین دیگری را به قتل برساند: به موجب ماده ۸۸۰ قانون مدنی قتل از موانع ارث است. بنابراین، کسی که مورث خود را عمدا به قتل برساند از ارث او محروم می‌گردد.
• بعد از لعان: به موجب ماده ۸۸۲ قانون مدنی بعد از لعان زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی‌برند. لعان حالتی است که به موجب آن شوهر با رعایت شرایط خاص به زن خود نسبت زنا دهد و بر آن اصرار کند و زن نپذیرد.
•  کفر: چنانچه هر یک از زوجین مسلمان و دیگری کافر باشد کافر از مسلمان ارث نمی‌برد، ولی مسلمان از کافر ارث می‌برد.
•  نکاح در حالت مرض: به موجب ماده ۹۴۵ قانون مدنی اگر مردی در حال بیماری زنی را عقد کند و قبل از برقراری رابطه جنسی به موجب همان بیماری فوت کند زن از او ارث نمی‌برد. اما اگر بعد از برقراری رابطه جنسی یا بعد از بهبودی از آن بیماری فوت کند زن از او ارث می‌برد.

پیشنهاد مطالعه: برای آشنایی با نکات حقوقی بیشتر مطلب آیا والدین می‌توانند قبل از فوت، ارث فرزندان را تقسیم کنند؟ را مطالعه کنید.

آیا والدین می‌توانند قبل از فوت، ارث فرزندان را تقسیم کنند؟

ارثیه زمانی معنا و مفهوم پیدا می‌کند که شخصی فوت کند و ماتَرَکی (ارثیه) از وی باقی بماند.

یکی از مباحث حقوقی مهم که موضوع بسیاری از مشاوره‌هایی است که با حقوقدانان انجام می‌شود، تقسیم ارث قبل از فوت مورث است. در این مطلب از مجله دلتا به موضوع تقسیم ارث قبل از فوت می‌پردازیم.

تکلیف ورثه فوت شده قبل از مورث

قبل از بررسی حکم تقسیم ارث قبل از فوت باید به این سوال مهم پاسخ دهیم که تکلیف ورثه فوت شده قبل از مورث چیست؟

آیا آن‌ها نیز از اموال مورث سهم می‌برند یا ورثه آن‌ها می‌توانند برای دریافت سهم‌الارث مورث فوت شده خود، اقدام کنند؟

در پاسخ به این سوال باید گفت همان‌طور که در ماده ۸۷۵ قانون مدنی اشاره شده است، شرط وراثت، زنده بودن در حین فوت مورث است. در نتیجه ورثه تنها زمانی از اموال سهم می‌برند که در زمان فوت مورث در قید حیات باشند. با این وجود در خصوص تقسیم ارث قبل از فوت فرآیند دیگری وجود دارد و تقسیم اموال، بیشتر مبتنی بر تمایل مالک آن‌ها است.

تقسیم ارث قبل از فوت

والدین می‌توانند قسمتی یا هر میزان از اموال و املاک خود را به یک یا چند نفر از فرزندانشان یا هر کس دیگری در قالب عقود دیگری مانند هبه، صلح، هدیه، فروش یا به اشکال حقوقی دیگری واگذار نمایند.

هم‌چنین می‌توانند وصیت کنند که بعد از فوت آن‌ها، قسمتی از اموال را به کسی دیگر غیر از فرزندان آن‌ها واگذار شود.

البته اگر در قالب وصیت باشد این وصیت فقط تا ۳/۱ (یک سوم ) کل ارثیه نافذ است. مگر اینکه کلیه وراث آن را تنفیذ و تایید نمایند. (والا نسبت به مازاد ۳/۱ وصیت باطل و بلااثر است).

پدر و مادر می‌توانند ارثیه خود را حتی به غیر از ورثه وصیت نمایند، مثلا برای امور خیریه یا یکی از همسایگان و…

بنابراین اگر والدین قبل از فوت برای جلوگیری از هر گونه نزاع احتمالی قصد دارند که به یکی از روش‌هایی که گفته شده اقدام نمایند بایستی از طریق ثبت و صدور سند رسمی اقدام کنند.

پیشنهاد مطالعه: برای آشنایی با نکات حقوقی بیشتر مطلب شرایط و مراحل فروش سهم‌الارث را مطالعه کنید.