اکراه در عقد نکاح و تصمیم قانونگذار
در صورتی که شخص تهدید شده « نکاح اکراهی» را رد کند، عقد نکاح از ابتدا باطل است و روابط زن و مرد خارج از یک ازدواج صحیح، خواهد بود.
اکراه در عقد نکاح
امروزه به دلیل ارتقاء سطح دانش و فرهنگ افراد جامعه ،کمتر و شاید نامحسوس‌تر با این موضوع روبرو می‌شویم که زن یا مردی در اثر تهدید و اکراه به عقد ازدواج یکدیگر درآیند. اما به فرض وقوع چنین ازدواجی شاید به دلیل ناآگاهی افراد از حقوق خود ابتدا چنین به نظرشان برسد که نکاح واقع شده صحیح است و از نظر حقوقی ایرادی ندارد.
برای تشکیل یک رابطه حقوقی موثر، وجود اراده دوطرف شرط اساسی است ولی اثر بخشی و نفوذ اراده طرف ها بسته به این است، که اراده‌ها از رضایت و میل باطنی آنها نشات گرفته باشد. این قاعده در هر عقدی از جمله عقد نکاح جاری است.در مجله پیام دلتا این موضوع را مورد بررسی قرار میدهیم که اکراه و فقدان رضایت دوطرف عقد نکاح چه ضمانت اجرایی دارد و آیا می‌تواند از موجبات بر هم خوردن عقد نکاح باشد یا خیر ؟ با ما همرا باشید.
افرادی که از روی اکراه، به عقد نکاح فرد دیگری درمی‌آیند
اکراه، وادار کردن دیگری به انجام دادن یا ترک کاری است که از آن کراهت دارد. تفاوت اصلی اجبار و اکراه در این است که در اکراه اراده شخص سلب نشده است و او آزادی و اختیار را دارد ولی نتیجهٔ پیروی نکردن از خواست اکراه کننده به‌قدری وخیم است که شخص تسلیم او می‌شود.
در چنین شرایطی قانونگذار این امکان را فراهم کرده که شخصی که مورد تهدید قرار گرفته بتواند برای سرنوشت عملی که از روی تهدید انجام داده تصمیم بگیرد، یعنی آن را قبول کرده یا رد کند. بدیهی است که در نظر قاضی، ازدواج اجباری باطل است. اکراه ممکن است با توجه به اوضاع و احوال یا شهادت اطرافیان مبنی بر وجود اکراه و اجبار و سایر دلایل ثابت شود ولی گاهی به دلیل نبود دلایل کافی، اثبات این امر بسیار دشوار است.
در هر حال نکاح غیرنافذ، در واقع محقق نشدن رابطه زناشویی است.اما باید در نظر داشت که از نظر قانونی این وضعیت مطلق نیست و شخص تهدید شده می‌تواند عقد ازدواج را قبول یا رد کند.
در صورتی که شخص تهدید شده « نکاح اکراهی» را رد کند، عقد نکاح از ابتدا باطل است و روابط زن و مرد خارج از یک ازدواج صحیح، خواهد بود.
رضایت زوج ها شرط نفوذ و صحیح بودن عقد است
در صورتی که در عقد ازدواج با عدم خواست و رضایت یکی از دوطرف روبرو باشیم، بنابر ماده ۱۰۷۰ قانون مدنی، «عقد ازدواج» غیرنافذ است و باید منتظر بمانیم که آیا شخص اکراه شده بعد از اینکه کراهت، از بین رفت برای اجرای عقد با اراده خود رضایت می‌دهد. یعنی به اصطلاح آن را تنفیذ می‌کند یا اینکه راضی نشده و حاضر به برقراری رابطه نکاح نیست و آن را رد می‌کند.
ثمره‌ای که از این بحث حاصل می‌شود، این است که روابط حقوقی افراد دست خوش تهدیدات و فشارهای خارجی وارده بر آنها نشود و قانونگذار در صدد حمایت از اشخاصی باشد که بر اثر اکراه و تحمیل، تن به انعقاد عقدی داده‌اند، که هیچ میل باطنی برای انجام آن نداشته‌اند.
انواع اکراه در ازدواج
- اکراهی که به درجه اجبار برسد طوریکه باعث از بین رفتن اراده و اختیار در فرد شود. در این صورت به علت نبود قصد، عقد باطل است و رضایت بعدی نیز موجب درستی عقد باطل شده نمی‌شود. مثال بارز این گونه اکراه، جایی است که دختر به حدی می‌ترسد که معنی کلماتی را که بر زبان جاری می‌کند، متوجه نمی‌شود.
- طبق قانون، هرگاه شخصی که تهدید شده است بداند که تهدید کننده نمی‌تواند تهدید خود را اجرا کند. یا خود شخص بتواند بدون سختی اکراه و اجبار را از خود دفع کند و عقد را جاری نکند آن شخص مجبور(مکره) محسوب نمی‌شود.
- اگر دختر برای رهایی از سختگیری خانواده، تن به ازدواج دهد ناچار و مکره محسوب نخواهد شد.
همچنین بخوانید:
ازدواج با چه کسانی غیر قانونی است؟